متن اختراع و یا سند اختراع شامل اجزای مختلفی است که در کشورهای مختلف ممکن است اندکی با هم متفاوت باشد. این اجزا به طور کلی شامل پیشینه اختراع، شرح و توصیف اختراع، شرح تصاویر، تصاویر (در اختراعاتی که دارای تصاویر هستند) و ادعانامه است.
این اجزا برای نگارش تقاضانامه (اظهارنامه) در ایران در صفحه اجزای متن اختراع ارائه شده است. اینکه در هر بخش چه مطالبی باید بیان شود، در ادامه به ترتیب آمده است:
عنوان اختراع (به گونه اي كه دراظهارنامه ذكر گرديده است)
به گونه ای انتخاب شود که بیانگر نوآوری و اجزای اصلی اختراع باشد. از کلماتی مانند جدید، نوین، بهتر، هوشمند، طراحی و ساخت، چند منظوره و کلماتی مشابه که مفهوم مشخصی ندارند، استفاده نشود. از اسامی تجاری نیز در عنوان و کل متن اختراع استفاده نشود.
زمينه فني اختراع مربوط
زمینه فنی، حوزه اصلی اختراع را نشان می دهد، به نحوی که با استفاده از آن امکان طبقه بندی اختراع فراهم می شود. برای مشخص کردن این بخش به زمینه فنی مرتبط با اختراع خود که در دانش فنی پیشین وجود داشته است می پردازیم، برای مثال ماشین خودکار امحاء زباله در دسته ماشین های امحاء زباله قرار می گیرد (در دانش پیشین موجود بوده است) که به صورت خودکار عمل امحاء را انجام می دهد.
مشكل فني و بيان اهداف اختراع
این بخش معادل Technical problem در تقاضانامه کشورهای دیگر و تقاضانامه PCT است. در این بخش به صورت خلاصه به مشکلات موجود در حال حاضر که منجر به توسعه و ایجاد اختراع حاضر شده است، پرداخته می شود. در این بخش به هیچ وجه از اختراع حاضر و مزایای آن صحبتی به میان نمی آید و آنچه تشریح می شود، مشکلات موجود پیش از طراحی اختراع حاضر است.
شرح وضعيت دانش پيشين و سابقه پيشرفت هايي كه در ارتباط با اختراع ادعايي وجود دارد
در این بخش به بیان مستندات موجود در حوزه اختراع، شامل اختراعات مشابه, مقاله, کنفرانس، پایان نامه و… با آدرس دهی مرجع درون متن بپردازد. در واقع برخلاف بخش قبل که لزومی به آوردن مستندات و مراجع نبود، در این بخش الزاما باید مستندات، به خصوص اختراعات مشابه ارائه شوند.
به منظور پیدا کردن اختراعات مشابه می توان از پایگاه های داده جستجوی اختراعات، از جمله پایگاه های زیر کمک گرفت:
https://ipm.ssaa.ir/Search-Invention
http://patentscope.wipo.int/search/en/structuredSearch.jsf
http://patft.uspto.gov/netahtml/PTO/search-adv.htm
https://www.freepatentsonline.com/search.html
و یا سایت فیلتر شده
https://worldwide.espacenet.com/
ارائه راه حل براي مشكل فني موجود همراه با شرح دقيق و کافی و یکپارچه اختراع
این بخش در واقع شرح و توصیف اختراع و بخش اصلی توصیف تقاضانامه (اظهارنامه) اختراع است. توضیحات ارائه شده در این بخش باید به اندازه ای کافی باشد که در کنار نقشه های فنی اختراع و بدون حضور مخترع، توسط شخصی که در این حوزه مهارت دارد، قابلیت ساخت مجدد را داشته باشد. هر جز از اجزای مطرح شده در اختراع بایستی در اشکال با عدد های متمایز نشان داده شود. این اعداد در متن توصیف درون پرانتز و بعد از نام آن جز می آیند. هر جز مشخص شده در تصاویر باید در متن اختراع توصیف شده باشد.
در اختراعات مربوط به مواد، ترکیب درصد و ساختار مواد بیان می شوند. در اختراعات مربوط به روش، روش تولید مواد، ساختار و تجهیزات بیان می شود به نحوی که مراحل انجام کار تا رسیدن به محصول مورد نظر بیان شود.
در اختراعات نرم افزاری، که در دسته اختراعات روش قرار می گیرند، مراحل و فرایندهای که در طول اجرای نرم افزار به کار می رود، بیان می شوند.
طبق قانون، ادعانامه باید به طور کامل در متن تقاضانامه و تصاویر ارائه شود. از این رو در این بخش مخترع بایستی اختراع خود را کاملا افشا کند، به نحوی که تمام ادعاهای ارائه شده در بخش ادعانامه را پوشش دهد. در این بخش به هیچ عنوان به مزایای اختراع نمی پردازیم و شرح بسط اختراع به نحوی که ادعانامه و نوآوری های به کار رفته در اختراع را پوشش دهد، را بیان می کنیم.
برای مثال در اختراعات تجهیزات، تک تک قطعات موثر در نوآوری، که در ادعانامه به آن اشاره شده است، چگونگی اتصال آن ها به یکدیگر، نحوه قرار گیری اجزا، روش نصب اجزا و نحوه عملکرد این اجزا در کنار هم را شرح دهید.
توضيح اشكال، نقشه و نمودارها
در این بخش اشکال، تصاویر، نقشه های فنی و نمودارها به اختصار توضیح داده می شوند. این بخش به گونه ای نوشته می شود که فاقد شرح جزییات اجزا و نتیجه علمی حاصل از نمودارها باشد و تنها شرح مختصری چون زیر نویس عکس ها را شامل می شود.
بيان واضح و دقيق مزاياي اختراع ادعايي نسبت به اختراعات پیشین
مزایای اختراع نسبت به دانش موجود بیان می شود.
توضيح حداقل يك روش اجرايي براي به كارگيري اختراع
در صورتی که برای به کارگیری اختراع روشی وجود دارد، در این بخش بیان می شود.
ذكر صريح كاربرد صنعتی اختراع
در این بخش صنایعی که اختراع شما در آن ها کاربرد دارد و نحوه کاربرد اختراع را ذکر کنید.
بخش های بعدی هر کدام در صفحه ای مجزا ارائه می شوند.
خلاصه توصیف اختراع
در این بخش خلاصه ای از توصیف اختراع در 70 تا 200 کلمه ارائه می شود. در این بخش به صورت کوتاه، زمینه فنی اختراع، مشکلی که اختراع قصد حل آن را دارد و راه حل آن را به صورت فنی ذکر می شود.
اشکال، نقشه ها و نمودارها
به منظور تشریح بهتر اجزا، اتصالات (در اختراعات تجهیز) و مراحل (در اختراعات فرایندی) از نقشه های فنی و اشکال استفاده می شود. نقشه فنی بایستی با رنگ سیاه و سفید و تنها به صورت خطی (نه اجزای رنگ شده و توپر) رسم شوند. فایل اشکال باید به صورت یک فایل جدا در فرمت word و یا pdf در هنگام ثبت تقاضانامه پیوست شود.
نقشه فنی می تواند با دست نیز رسم شود اما به دلیل لزوم رعایت استانداردهای رسم فنی، توصیه می شود از نرم افزارهای مختلف طراحی و نقشه کشی استفاده شود. ارائه تصویر حقیقی به عنوان نقشه فنی قابل قبول نیست.
در مورد اختراعاتی که نیاز به ارسال تصویر حقیقی مانند تصاویر میکروسکپ دارند، تصاویر به صورت سیاه و سفید و با کیفیت مطلوب ارسال شود.
بر اساس قوانین اجرایی ابعاد صفحه باید منطبق با برگه A4 و حداکثر حاشیه اوراق به ترتیب از بالا 5/2 سانتی‌متر، از چپ 5/1 سانتی‌متر، از راست 5/2 سانتی‌متر و از پایین 1 سانتی‌متر باشد. تصاویر با خطوط پررنگ و یکدست مشکی و غیر رنگی کشیده شود و شفافیت و وضوح تصاویر به گونه ای باشد که امکان تکثیر و تصویر برداری از آن میسر باشد.
همه عناصر نقشه یا نمودار دارای مقیاس یکسان باشد، مگر آنکه برای فهم اختراع، برجسته نمودن بخش خاصی از نقشه و یا نمودار ضروری باشد. تصاویر تا حد امکان به صورت عمودی در صفحه قرار گیرد. اعداد، حروف و نشانه ها به طور روشن ذکر شده و خوانا باشند.
همه اجزا و یا مراحل شامل نشانه هایی باشند که در توصیف بتوان به آن ها ارجاع داد. نشانه گذاری اجزا به نحوی است که هیچ دو جز متفاوتی در کل صفحات دارای نشانه یکسان نباشند. صفحات باید به ترتیب شماره گذاری شده و ترجیحا نشان دهنده شماره آن صفحه از کل صفحات باشد.
هیچ توضیحی نباید روی نقشه ها وجود داشته باشد مگر در مورد جداول و نمودارها. در صورتی که هر یک از نقشه ها، نمودارها و جداول در بیش از یک صفحه باشد، کل صفحات باید بدون حذف بخشی از آنها، شامل نشانه‌هایی مستقل از شماره صفحات باشد به نحوی که ارتباط و تمامیت قسمت ها را به یکدیگر روشن سازد.
ادعانامه
مهمترین بخش سند اختراع به لحاظ حقوقی ادعانامه است. همان طور که یک اختراع باید دارای هر سه شرط زیر باشد:
- جدید بودن در سطح جهان
- داشتن گام ابتکاری قابل ملاحظه
- کاربرد صنعتی
هنگام تنظیم فایل ادعانامه نیز هر ادعا به نحوی تنظیم می شود که هر سه شرط فوق را برآورده کند.
ادعانامه ها بسته به موضوع اختراع به دو دسته زیر تقسیم بندی می شوند:
الف) موضوع اختراع یک فرآورده، محصول، وسیله یا دستگاه باشد:
ادعاهای اختراع به گونه ای نوشته شود که بیانگر ویژگی های فنی آن محصول باشند. در واقع ساختار فيزيكي، مكانيكيِ موضوع و نحوه قرار گيري (اتصال يا تماس) آنها با هم بخش اصلی ادعاها خواهند بود. معمولا این نمونه ادعاها با عباراتی مثل “یک وسیله، یک تجهیز، یک فرآورده، یک محصول، یک دستگاه، یک قطعه، یک ابزار، یک سیستم (فیزیکی) و…” آغاز می شوند.
ب) موضوع اختراع یک روش یا فرآیند باشد:
در این حالت ادعا یا ادعاهای اختراع، مراحلی را که جهت انجام آن فرآیند نیاز است، مورد ادعا قرار می دهد و ادعا با عباراتی مانند یک فرآیند، یک روش، یک سیستم (فرآیندی) و … آغاز می شود.
در هر دو حالت لازم است بدون اشاره به مزاياي اختراع و يا قضاوت در مورد ويژگي هاي آن، اختراع از بعد فنی تشریح شود، به گونه اي كه بیانگر این امر باشد که اختراع مي تواند به درستي عمل كند و در عين حال اختراع را متفاوت از آنچه كه در دانش فني پيشين شناخته شده توصيف نمايد. به عبارت ديگر آنچه كه باعث تفاوت اختراع صورت گرفته با دانش فني پيشين (و يا اختراعات قبلي) است به طور ضمني در ادعاها اشاره شود. گرچه گاهي در ادعاي اول اجزاء مهم و اصلي اختراع نيز معرفي مي شوند اما الزامی به معرفی تمام عناصر و اجزاء اختراع نمی باشد مگر آنکه در جزئي تكنيك جديدي به كار رفته باشد و يا به صورت ابتكاري كاربرد جديدي از آن جزء بيان شده باشد.
شیوه نگارش ادعانامه
ادعاهای نوشته شده در یک ادعانامه، به دو دسته کلی ادعاهای مستقل و ادعاهای وابسته تقسیم می شوند و معمولا تعداد ادعاهای مستقل کمتر از ادعاهای وابسته است و در بیشتر موارد، ادعاهای اختراع تنها مشتمل بر یک یا دو ادعای مستقل می‌باشند.
الف) ادعای مستقل:
ادعای مستقل ادعایی است که به سایر ادعاها وابستگی نداشته و به تنهایی و به وضوح ویژگی های فنی اصلی اختراع را در خود جای داده باشد. تمام اظهارنامه های اختراع شامل حداقل یک ادعای مستقل می‌باشند. ادعاهای مستقل باید به نحوی نگارش شود که به وسیع ترین شکل ممکن نوآوری اختراع را توصیف کند. یعنی در نگارش ادعای مستقل تنها اصلی ترین نوآوری و گام ابتکاری بیان می شود و از بیان ویژگی های دیگر که محدود کننده بازه پوشش اختراع هستند (که محدوده حمایت اختراع توسط قانون را کاهش می دهد) اجتناب می کنیم.
ب) ادعای وابسته:
هر ادعای دیگری که به بیان سایر ویژگی های فنی اختراع بپردازد و یا جزئیات فنی موارد ذکر شده در ادعای مستقل یا ادعاهای وابسته دیگر را تشریح کند، در زمره ادعاهای وابسته به حساب می آید. معمولا این ادعاها با ارجاع به سایر ادعاها شروع می شوند. ادعای وابسته ممکن است به ادعای مستقل، یک یا چند ادعای وابسته و یا همزمان به ادعای مستقل و وابسته ارجاع داده باشد. ادعاهای وابسته عموما کوتاهتر هستند و نسبت به ادعاهای مستقل محدوده حمایت کمتری را پوشش می‌دهند. معمولا ابتدای ادعای وابسته با ارجاع به ادعاهای پیشین به صورت های زیر آغاز می شود. آغاز می شود: مطابق ادعای شماره … . همچنین در مواردی ادعای وابسته می تواند به چند ادعا ارجاع دهد، مثلا : “مطابق ادعای شماره یک و دو”
برای تنظیم ادعانامه دقت در توصیه های زیر ضروری است:
- فایل ادعانامه فقط باید شامل ادعاها بصورت شماره گذاری شده باشد. در ادعاي شماره یک كه ادعاي مستقل است كليّت نوآوری ادعاشده بيان شود و در ادعاهاي وابسته بعدي ضمن ارجاع به شماره ادعای مستقل، جزئیات فنی و تکنیک موضوع، صریح و شفاف و دقیق ارائه گردد. دقت کنید كه هر تقاضای ثبت اختراع حداقل دارای یک ادعای مستقل می باشد و بسته به موضوع مورد ادعا، بیش از یک ادعای مستقل نیز متصور است. ادعاهای وابسته می توانند به ادعای مستقل یا حتی به ادعاهای وابسته قبل از خود وابستگی داشته باشند. فرض کنید ادعای وابسته «4» به ادعای مستقل «1» وابستگی دارد، این به معنای آن است که در ادعای «4» جزئیاتی دقیق تر و جزئی تر درباره ادعای «1» ارائه می شود. بر این اساس ادعای «4» می تواند اینگونه آغاز شود: مطابق ادعای «1»
- هر شماره از ادعاها به صورت یک عبارتِ یکپارچه و کامل تنظیم شود یعنی از یک جمله کامل یا از چند جمله مرتبط به هم تشکیل شده باشد به نحوی که در هر شماره از ادعاها تنها یک مرتبه از نقطه و در پایان آن استفاده شود.
- ادعاها محل ارائه مزایا، قابلیت ها، کاربردها، قضاوت در مورد ویژگی ها و مانند این ها نمی باشد. ادعاها باید تکنیک و ابتکاری که باعث بروزِ آن مزایا و قابلیت ها و کاربردها شده بیان کند.
- هر ادعا بصورت یک گزاره قابل ارزیابی و قابل اعتبارسنجی تنظیم شود لذا مطالبِ کلی و مبهم و غیر قابل سنجش و غیر قابل ارزیابی، ادعا محسوب نمی شوند.
- ادعاها از اطلاعات ارائه شده در فایل «توصیف اختراع» فراتر نرفته و بطور کامل در این فایل و خصوصاً بخش « ارائه راه حل براي مشكل فني موجود …» اثبات و مدلل شده باشد. به بیان دیگر لازم است هماهنگي كامل و ارتباط تنگانگی بين فایل های «توصیف اختراع» و «ادعا یا ادعاهای اختراع» برقرار باشد و تک تک ادعاها در فایل «توصیف اختراع» پشتيباني شوند.
- از ذکر مقدمه هایی مانند «اینجانب ادعا می کنم که برای اولین بار این کار را انجام داده ام..» یا مشخصات هویتی مخترعین و مانند اینها خودداری شود.
آیین نامه اجرایی نگارش متن اختراع سازمان مالکیت معنوی
نگارش سند اختراع برای ثبت در آمریکا
اجزای اختراع در آمریکا شامل توصیف (دارای حداقل یک ادعانامه) و تصاویر در صورت نیاز است. فایل توصیف معمولا به صورت زیر تنظیم می شود:
حوزه فنی اختراع (Field of the invention)
در این بخش توضیح مختصری از شاخه ای از علم یا فن که اختراع مربوط به آن است بیان می شود
پیشینه اختراع(Background)
پیشینه اختراع شامل مشکل فنی دانش موجود است. در واقع شرح آنچه منجر به توسعه این اختراع شده است را شامل می شود.
خلاصه ای از اختراع (Brief Summary of the Invention)
در این بخش ایده کلی اختراع ادعا شده را بیان می کنیم. معمولا به دلیل اینکه ادعانامه بایستی توسط توصیف به صورت کامل پشتیبانی شود، متن ادعانامه به فرمت متن در این بخش ارائه می شود.
توصیف اجمالی از تصاویر (Brief Description of the Drawing Figures)
در صورتی که متن اختراع شامل تصاویر باشد، لیستی از همه تصاویر با شماره گذاری منطبق بر تصاویر تهیه شود و هر تصویر به صورت اجمالی در این بخش توصیف می شود ولی شرح و بسط داده نمی شود.
توصیف دقیق اختراع (Detailed Description of the Invention)
در این بخش همه اجزا مربوط به اختراع، توصیف می شود. فرایند تولید و استفاده از اختراع با عباراتی واضح، گویا و دقیق توصیف می شوند. این بخش باید به گونه ای نگارش شود که تمایز اختراع حاضر از سایر اختراعات را نشان دهد. در این بخش همچنین باید فرایند، ماشین، محصول، ترکیب مواد یا ارتقاع ایجاد شده به طور کامل توصیف شود. در اختراعاتی که به ارتقاع محصول و یا فرایند مرتبط است، توصیف بایستی به ارتقاع خاص صورت گرفته، اجزایی که لزوما با آن کار می کند و یا جزییاتی گه برای فهم اختراع لازم است، محدود شود.
توصیف باید به نحوی کامل نگاشته شود که برای فردی با دانش متوسط در آن حوزه از علم و صنعت، بدون انجام آزمایش های اضافی قابل ساخت و استفاده باشد. هر جز مشخص شده در تصاویر باید در متن اختراع توصیف شده باشد. برای اطلاعات بیشتر به MPEP § 608.01(g) مراجعه کنید.
ادعانامه (claim or claims)
ادعانامه زمینه ای که سند اختراع از آن حفاظت می کند، را مشخص می کند. این بخش بایستی به صورت انحصاری و مشخص موضوعی را که مخترع یا مخترعین به عنوان اختراع می شناسند، ادعا کند. این بخش، در زمانی که تقاضانامه پذیرفته می شود (granted) در واقع محدوده سند اختراع را پوشش می دهد. یک تقاضانامه non provisional باید حداقل شامل یک ادعا باشد. بخش ادعانامه در یک صفحه کاغذی و یا الکترونیک مجزا شروع می شود. در زمانی که ادعاها بیش از یکی هستند، حتما باید شماره گذاری شوند. هر ادعا باید یک جمله مستقل باشد، و جایی که ادعانامه شامل چندین جز و یا مرحله است، هر جز یا مرحله از ادعا باید به صورت مجزا و در سطری مستقل قرار گیرد.
گاها یک ادعا یا بیشتر به ادعای قبلی ارجاع می دهد که در واقع ادعای وابسته ایجاد می شود. ادعای وابسته محدودیت های بیشتری را برای ادعای مستقل و یا وابسته ای که به آن وابسته شده است، ایجاد می کند.
نحوه نگارش ادعانامه مانند نحوه نگارش ادعانامه در ایران است. در آمریکا اجزا یا مراحل با ؛ از هم جدا می شوند و نوآوری اصلی اختراع بایستی در ادعاهای مستقل بیاید. در کشور آمریکا برای ثبت ادعاهای بیش 20 تا هزینه جداگانه دریافت می شود؛ از این رو معمولا سعی می شود، تنها ادعاهای با احتمال پذیرش بالاتر نوشته شوند. تنظیم ادعانامه و حذف محدودیت های اضافی نیازمند دقت نظر و تجربه طولانی در این حوزه است.
خلاصه اختراع (Abstract of the Disclosure)
خلاصه توصیف در صفحه اول سند اختراع چاپ می شود و هدف آن این است که USPYO و عموم مردم به سرعت متوجه ماهیت اختراع شوند. خلاصه، بخش نو اختراع را نشان می دهد، این بخش در محدودترین شکل و در یک پاراگراف نوشته می شود. خلاصه باید حداکثر 150 کلمه باشد. برای اطلاعات بیشتر به MPEP § 608.01(b) مراجعه شود. برای نوشتن خلاصه می توان از اصلی ترین ادعای خود استفاده کرده و آن را در قالب جمله های مجزا در این بخش نوشت.
تصاویر (Drawings)
در صورتی که برای فهم اختراع نیاز به تصاویر باشد، تقاضانامه اختراع ملزم به داشتن تصاویر است. اغلب تقاضانامه های اختراع دارای تصاویر هستند. تصاویر بایستی همه جزییات اختراع را که در ادعانامه مشخص شده اند، شامل شود. تصاویر بایستی کاملا سیاه و سفید باشد و در صورت امکان با خطوط سیاه و سفید طراحی شده باشد. نام گذاری تصاویر و اجزا بایستی به گونه ای باشد که هیچ دو جزیی شماره های یکسان نداشته باشند.